Bệnh tiểu đường là gì? Bệnh tiểu đường (hoặc còn gọi là đái tháo đường) là một căn bệnh phổ biến trên toàn thế giới, tồn tại từ lâu. Đây là một trong nhóm bệnh lý nội tiết thường gặp, gây ra sự chuyển hóa không bình thường. Người mắc bệnh thường trải qua các triệu chứng như cảm giác khát nước cấp thiết, tiểu nhiều, giảm cân, mệt mỏi và kiệt sức, ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày và sức khỏe. Đặc biệt, bệnh tiểu đường còn là nguyên nhân gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng.
1. Bệnh tiểu đường là gì?
Bệnh tiểu đường, hay còn được gọi là bệnh đái tháo đường, là một tình trạng bệnh lý phức tạp về rối loạn chuyển hóa không đồng nhất. Trong trường hợp này, nồng độ đường trong máu luôn duy trì ở mức cao hơn so với mức bình thường. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do cơ thể gặp phải sự thiếu hụt insulin, hoặc sự đề kháng với insulin, hoặc cả hai vấn đề này đồng thời, gây ra sự rối loạn đáng kể trong quá trình chuyển hóa đường, đạm, mỡ và chất khoáng.
2. Phân loại bệnh tiểu đường
Bệnh tiểu đường được phân ra ba loại chính, đó là tiểu đường týp 1, tiểu đường týp 2 và bệnh tiểu đường thai kỳ
2.1 Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) týp 1
Bệnh tiểu đường týp 1, còn được gọi là tiểu đường tự miễn, là một loại rối loạn miễn dịch, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công tế bào tụy - nơi sản xuất insulin - thay vì các yếu tố bên ngoài. Kết quả của sự tấn công này là sự suy giảm insulin và tăng đường huyết. Các triệu chứng của tiểu đường týp 1 thường xuất hiện sớm, thường là ở trẻ nhỏ hoặc thanh thiếu niên, và nguyên nhân chính của nó vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, bạn có thể có nguy cơ cao mắc tiểu đường týp 1 nếu:
Có bố mẹ hoặc anh chị em bị tiểu đường týp 1.
Tiếp xúc với một số loại virus gây bệnh.
Có sự hiện diện của kháng thể đối với tiểu đường.
Thiếu hụt vitamin D và được tiếp xúc sớm với sữa bò hoặc sữa bột từ lúc sơ sinh, cùng với việc tiêu thụ các loại ngũ cốc trước 4 tháng tuổi. Mặc dù chúng không gây ra tiểu đường týp 1 trực tiếp, nhưng chúng có thể tăng nguy cơ mắc bệnh.
Số liệu thống kê ở các quốc gia như Phần Lan và Thụy Điển cũng ghi nhận tỷ lệ cao của tiểu đường tuýp 1.
2.2 Bệnh đái tháo đường (tiểu đường) týp 2
Đây được gọi là tiểu đường không phụ thuộc insulin (NIDDM), là dạng phổ biến nhất của tiểu đường, chiếm từ 90% đến 95% tổng số bệnh nhân. Bệnh thường phát hiện ở tuổi trưởng thành, nhưng với sự gia tăng của tỷ lệ béo phì ở người trẻ, hiện nay độ tuổi mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 trở nên trẻ hơn.
2.3 Đái tháo đường thai kỳ
Tiểu đường thai kỳ là một dạng tiểu đường chỉ xuất hiện ở phụ nữ mang thai. Bệnh này có thể gây ra các vấn đề cho cả mẹ và em bé nếu không được theo dõi chặt chẽ. Tuy nhiên, tiểu đường thai kỳ thường tự giảm sau khi sinh con. Các dạng tiểu đường khác ít gặp hơn có thể xuất phát từ di truyền, phẫu thuật, thuốc, suy dinh dưỡng, nhiễm trùng hoặc bất kỳ bệnh lý nào khác. Đái tháo nhạt, mặc dù tên gần giống nhưng là một trạng thái bệnh lý khác do thận mất khả năng giữ nước. Tình trạng này rất hiếm và có thể điều trị.
3. Nguyên nhân gây bệnh
Để hiểu nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường, bạn cần phải tìm hiểu về quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể. Glucose là một chất cần thiết cho cơ thể, cung cấp năng lượng cho các tế bào cơ bắp, các mô và đặc biệt là não bộ. Nó được cung cấp từ thực phẩm bạn tiêu thụ và được lưu trữ trong gan dưới dạng glycogen. Khi cơ thể cảm thấy thiếu glucose do không đủ ăn, gan sẽ giải phóng glycogen thành glucose để cung cấp cho máu. Glucose sau đó được hấp thụ và cung cấp cho các tế bào trong cơ thể. Tuy nhiên, để glucose được sử dụng bởi các tế bào, cần có sự hỗ trợ của hormone insulin, do tuyến tụy sản xuất. Insulin giúp glucose được hấp thụ vào các tế bào, giảm nồng độ glucose trong máu. Khi nồng độ glucose trong máu giảm, sản xuất insulin cũng giảm đi. Bất kỳ sự cố trong quá trình này có thể làm cho glucose không thể được sử dụng bởi các tế bào, dẫn đến tăng lượng glucose trong máu. Sự mất cân bằng này tích tụ qua thời gian, gây ra tình trạng tăng đường huyết.
3.1 Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 1
Nguyên nhân chính xác của bệnh tiểu đường týp 1 vẫn chưa được rõ ràng. Theo các chuyên gia, nguyên nhân của tiểu đường có thể xuất phát từ việc hệ thống miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy. Kết quả là, cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sản xuất insulin chất lượng. Khi đó, glucose không thể được chuyển đến các tế bào mà thay vào đó nó tích tụ trong máu, gây ra bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường týp 1 được cho là có yếu tố di truyền nhạy cảm và bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường, tuy nhiên, các yếu tố chính xác gây ra bệnh vẫn chưa được xác định rõ ràng.
3.2 Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường týp 2 và tiền tiểu đường
Trong những người mắc tiền tiểu đường và tiểu đường týp 2, các tế bào trở nên kháng cự với hoạt động của insulin và tuyến tụy không sản xuất đủ insulin. Kết quả là, glucose không thể được vận chuyển đến các tế bào trong cơ thể mà thay vào đó nó tích tụ trong máu. Khi mắc tiểu đường týp 2, các tế bào trong cơ thể trở nên kháng cự với insulin, và tuyến tụy không thể tạo ra đủ insulin để bù đắp. Do thiếu insulin, glucose sẽ tiếp tục tích tụ trong máu thay vì di chuyển vào các tế bào để cung cấp năng lượng. Các bác sĩ tin rằng yếu tố di truyền và môi trường đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh tiểu đường týp 2. Thừa cân được xem là yếu tố nguy cơ chính, tuy nhiên không phải tất cả những người mắc tiểu đường týp 2 đều thừa cân.
3.3 Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường thai kỳ
Trong thai kỳ, nhau thai tạo ra kích thích tố để hỗ trợ sự phát triển của thai nhi. Những kích thích tố này có thể làm tăng khả năng kháng insulin của cơ thể. Thường thì, tuyến tụy sẽ sản xuất đủ insulin để vượt qua sự đề kháng này. Tuy nhiên, đôi khi tuyến tụy không thể sản xuất đủ insulin, dẫn đến việc glucose không thể đi vào các tế bào một cách hiệu quả, gây ra tình trạng đường huyết cao trong thai kỳ.
4. Các triệu chứng của bệnh tiểu đường là gì?
Dấu hiệu của bệnh tiểu đường bao gồm:
Cảm giác khát cực kỳ hoặc chứng khát nhiều;
Đi tiểu nhiều, đôi khi thường xuyên mỗi giờ, gọi là chứng tiểu nhiều;
Sụt cân không rõ nguyên nhân;
Cảm thấy mệt mỏi và kiệt sức.
Có thể có hoặc không có các triệu chứng khác như:
Buồn nôn hoặc nôn mửa;
Mờ mắt;
Nhiễm trùng âm đạo thường xuyên ở phụ nữ;
Nhiễm nấm men hoặc nấm candida;
Miệng khô;
Vết thương hoặc cắt lâu lành;
Ngứa da, đặc biệt ở vùng bẹn hoặc âm đạo.
5. Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?
Nếu bạn phát hiện bất kỳ triệu chứng nào của bệnh tiểu đường như đã đề cập ở trên, đều nên đến bệnh viện để được kiểm tra hoặc tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ.
Ngoài ra, bạn cũng cần phải liên hệ với cấp cứu ngay lập tức nếu bạn:
Cảm thấy buồn nôn và yếu tay chân;
Trải qua cảm giác khát nhiều hoặc thường xuyên đi tiểu kèm theo đau ở vùng bụng;
Có hô hấp nhanh chóng hơn bình thường.
6. Các biến chứng bệnh tiểu đường là gì?
Biến chứng của tiểu đường phát triển theo thời gian và càng lâu bạn mắc bệnh và không kiểm soát được lượng đường trong máu, thì càng nhiều và phức tạp hơn các biến chứng sẽ xuất hiện. Cuối cùng, các biến chứng của tiểu đường có thể không thể điều trị hoặc thậm chí đe dọa tính mạng. Một số biến chứng tiêu biểu bao gồm:
Bệnh tim mạch: Tiểu đường tăng nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch như bệnh động mạch vành kèm đau thắt ngực, đau tim, đột quỵ và xơ vữa động mạch.
Tổn thương thần kinh: Sự dư đường có thể gây tổn thương cho các mạch máu nhỏ nuôi dưỡng dây thần kinh, dẫn đến các triệu chứng như ngứa, tê, rát hoặc đau nhức, đặc biệt là ở chân và tay.
Tổn thương thận: Tiểu đường có thể làm hỏng hệ thống lọc chất thải của thận, dẫn đến suy thận hoặc bệnh thận giai đoạn cuối không thể hồi phục.
Tổn thương mắt: Tiểu đường có thể gây tổn thương cho các mạch máu của võng mạc, gây ra các vấn đề như mù lòa và các bệnh về mắt khác.
Tổn thương chân: Sự tổn thương dây thần kinh hoặc lưu thông máu kém ở chân tăng nguy cơ mắc các vấn đề chân như vết cắt, mụn nước, và nhiễm trùng nghiêm trọng.
Các vấn đề da: Tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề da như nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm.
Khiếm thính: Người mắc tiểu đường thường gặp vấn đề về thính lực.
Bệnh Alzheimer: Tiểu đường týp 2 có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer. Việc kiểm soát đường huyết kém càng tăng nguy cơ mắc các biến chứng của tiểu đường.
Tiểu đường thai kỳ:
Hầu hết phụ nữ mang thai bị tiểu đường thai kỳ đều sinh con khỏe mạnh. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát được lượng đường trong máu, có thể gây ra vấn đề cho bạn và con. Các biến chứng của tiểu đường thai kỳ ở thai nhi bao gồm:
Phát triển quá mức so với tuổi: Lượng đường dư trong cơ thể của mẹ có thể chuyển qua nhau thai, khiến tuyến tụy của thai nhi sản xuất insulin nhiều hơn. Điều này có thể làm cho thai nhi phát triển quá mức so với tuổi và có thể cần phải sinh mổ.
Hạ đường huyết: Đôi khi, trẻ có thể trải qua tình trạng đường huyết thấp (hạ đường huyết) ngay sau khi sinh vì sự sản xuất insulin cao của chính trẻ. Tuy nhiên, việc cho trẻ bú và tiêm glucose có thể làm cho mức đường huyết trong trẻ trở lại bình thường.
Nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường týp 2 khi lớn lên: Trẻ dễ mắc bệnh béo phì và tiểu đường týp 2 trong tương lai.
Tử vong: Nếu bệnh tiểu đường thai kỳ không được điều trị, có thể dẫn đến tử vong của trẻ ngay sau hoặc sau khi sinh.
Các biến chứng của tiểu đường thai kỳ ở người mẹ bao gồm:
Tiền sản giật: Tình trạng này bao gồm huyết áp cao, protein dư thừa trong nước tiểu, sưng ở chân và bàn chân, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hoặc nguy cơ đe dọa tính mạng cho cả mẹ và con.
Tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai tiếp theo: Nếu mắc tiểu đường thai kỳ trong một lần mang thai, bạn có nguy cơ cao hơn mắc bệnh tiểu đường trong lần mang thai tiếp theo. Bạn cũng có nguy cơ cao hơn phát triển bệnh tiểu đường loại 2 khi về già.